Vòng ngọc cẩm thạch là trang sức có giá trị cao rất được ưa chuộng trong văn hóa Á Đông nói chung và Việt Nam nói riêng. Cách đây hàng ngàn năm, ngọc cẩm thạch là loại đá quý vốn chỉ dành cho giới vua chúa, quý tộc. Chính vì vậy mà cho đến ngày nay, giá trị và nhu cầu của mặt hàng trang sức này chưa bao giờ suy giảm.

Ngày nay, nhu cầu tăng cao dẫn đến thị trường vòng ngọc cẩm thạch trở nên khan hiếm hơn. Thị trường cũng vì vậy mà xuất hiện đủ mọi loại vòng với giá cả, chất lượng, nguồn gốc mù mờ. Thật giả lẫn lộn. Khách hàng cũng vì vậy mà khó lòng lựa chọn được cho mình một chiếc vòng chất lượng.

Trong bài viết này, Prime Gold sẽ hướng dẫn các bạn cách lựa chọn, định giá một chiếc vòng ngọc cẩm thạch, cũng như cách phân biệt thật giả và tránh mua phải hàng kém chất lượng.

1. Ý nghĩa & giá trị của vòng cẩm thạch

Theo lịch sử thì ngày xưa vua chúa thường mang bên mình trang sức bằng cẩm thạch, khi chết đi thường chôn theo mình vàng bạc, châu báu và cẩm thạch, điều này tượng trưng cho sự thịnh vượng, giàu có, quyền quý ở kiếp sau. Người ta sau này vì vậy mà cũng làm theo.

Khổng Tử – nhà triết gia vĩ đại của Trung Hoa, được tôn là bậc thầy của muôn đời (vạn thế sư biểu) cho rằng, ngọc cẩm thạch mang cái đức của người quân tử, tinh khiết như bậc thánh hiền, nếu như có một báu vật đại diện cho thiên đường thì ngọc cẩm thạch chính là thứ đó. Có lẽ vậy mà ngọc cẩm thạch thường chế tác thành kiềng đeo tay hoặc miếng ngọc tròn bên trong có đục một lỗ giống như đồng xu, kiểu chế tác này giống hình chữ bi trong tiếng Hán, dịch nghĩa là thiên đường. Và từ cẩm thạch trong tiếng Hán cũng có nghĩa là thiên đường.

Trong văn hóa Trung Hoa, đặc biệt là HongKong, quan niệm rằng người mang vòng ngọc cẩm thạch trên tay không những biểu thị sự quyền quý, giàu sang mà để nhắc nhở bản thân tu dưỡng đạo đức và trí tuệ.

Một chiếc vòng cẩm thạch huyết của vợ quan Tể Tướng, từ thời nhà Minh (1644-1911)

2. Ba tiêu chí quan trọng nhất khi chọn mua vòng ngọc cẩm thạch

Theo tiêu chuẩn đánh giá chất lượng cẩm thạch của tổ chức GIA (Viện đá quý Hoa Kỳ – Gemstone Institute of America). Chọn vòng cẩm thạch cần nhớ 3 yếu tố quan trọng nhất là độ trong, màu sắc và kết cấu của chiếc vòng.

Độ trong

Khi đánh giá chất lượng của một chiếc vòng ngọc cẩm thạch, điều đầu tiên và quan trọng nhất là độ trong của chiếc vòng. Để quan sát độ trong của chiếc vòng, chúng ta quan sát chúng dưới ánh sáng huỳnh quang.

Độ trong được phân ra làm 3 cấp độ: đục, bán trong, và trong mờ. Hiếm khi nào có một chiếc vòng trong suốt. Nếu có, thì giá trị của nó là cực kỳ lớn:

• Đục: đây là loại có giá trị thấp nhất, chiếc vòng hoàn toàn không có độ trong. Dưới ánh sáng đèn, vòng nhìn tối và sạn.
• Bán trong: đây là loại có giá trị trung bình-cao, dưới ánh đèn huỳnh quang chúng ta quan sát thấy vòng sáng bóng, mượt mà, nhưng ánh sáng không thể xuyên thấu.
• Trong mờ: đây là loại có giá trị rất cao. Trong mờ nghĩa là chúng ta có thể nhìn xuyên thấu chiếc vòng. Ví dụ, khi đặt chiếc vòng lên một tờ báo, chúng ta có thể nhìn thấy những dòng chữ mờ bên dưới.

Ngoài ra, khi đánh giá độ trong của chiếc vòng, chúng ta cũng cần quan sát xem chiếc vòng có sạch hay không. Nghĩa là trong phần đá có bị lẫn các tạp chất như đất cát, bụi kim loại v.v… , ảnh hưởng đến vẻ đẹp của chiếc vòng đó hay không.

Loại trong mờ: ánh sáng xuyên thấu qua lớp đá của chiếc vòng.

Loại trong mờ khi nhìn bằng mắt thường

Loại bán trong: chiếc vòng cẩm thạch sáng bóng, mịn màng và có độ trong nhất định

Màu sắc – xanh lý – màu huyết

Khi mua vòng cẩm thạch, chúng ta thường nghe giới thiệu về “cẩm thạch lý” và “cẩm thạch huyết”. Vậy thực chất “lý” và “huyết” là gì?

Lý là gì?

Đầu tiên, khi nói về màu sắc của vòng ngọc cẩm thạch, nhiều người thường dùng từ “lý”. Đi hỏi những người gốc Hoa ở Chợ Lớn, thì “lý” thực chất là từ tiếng Quảng, chỉ “màu xanh”. Nên khi người ta nói cẩm thạch lý nghĩa là cẩm thạch xanh, hay khi nói “chiếc vòng này xanh lý, nhiều lý” nghĩa là chiếc vòng này màu xanh, hoặc vòng trắng có pha nhiều màu xanh.

Phần lý là phần màu xanh đánh dấu tròn. Đây là phần có giá trị nhất của một viên cẩm thạch.

Phần xanh lý của chiếc vòng khi đã thành phẩm.

Ngoài ra, cũng có loại gọi là “cẩm thạch huyết“, người bán thường dùng từ này để chỉ những chiếc vòng màu vàng – đỏ, xanh-đỏ hoặc xanh-vàng. Thực chất, từ “huyết” có nghĩa là máu, hay màu đỏ.

Trong thực tế thì vòng ngọc cẩm thạch có đến 8 loại màu sắc khác nhau. Trong đó, được ưa chuộng nhất là loại màu lý và huyết, màu tím oải hương. Ngoài ra còn có màu cam, nâu, trắng, đen và xám.

Màu xanh lục bảo là loại có giá trị cao nhất

Loại vòng cẩm thạch được ưa chuộng nhất, cũng như có giá trị cao nhất là loại màu xanh lục bảo, giới chuyên gia dùng từ “cẩm thạch hoàng đế” để chỉ màu sắc này. Loại này được ưa chuộng vì trong lịch sử Trung Hoa, các vị hoàng đế đều mang bên mình trang sức cẩm thạch màu xanh lục bảo để được trường thọ và giàu có ở cả kiếp này lẫn kiếp sau. Chính vì vậy mà ngày nay, người ta thường chọn vòng cẩm thạch màu xanh, chiếc vòng càng xanh càng đắt tiền.

Miếng cẩm thạch thô chưa qua chế tác lộ ra một mảng đá màu xanh lục bảo.

Vòng cẩm thạch màu xanh lục bảo là loại có giá trị cao nhất

Tiếp theo là màu vàng – đỏ (hoặc xanh-vàng; hoặc xanh-đỏ). Loại màu này ở Việt Nam người ta thường gọi chung là cẩm thạch huyết. Đây là loại màu sắc được giới quan lại và quý tộc xưa ưa thích vì chúng được cho là mang tới quyền lực và sự giàu có.

Cùng với đó là màu tím oải hương, màu đen và màu đỏ. Ở Trung Quốc người ta thường tặng những chiếc vòng màu này cho con cái bước vào tuổi trưởng thành. Phong tục này bắt nguồn từ tầng lớp con cái quý tộc xưa thường mang bên mình để được may mắn, sớm thành đạt, cũng như để chứng tỏ sự giàu có, thể hiện địa vị cao trong xã hội.

Các màu còn lại cũng có giá trị cao, tùy vào sở thích cá nhân mà chọn lựa, nhưng riêng loại màu xám thường có giá trị thấp nhất.

Kết cấu hài hòa

Sau khi quan sát độ trong và màu sắc của chiếc vòng, chúng ta cần quan sát xem kết cấu của chiếc vòng có hài hòa, cân đối hay không. Tức là sự kết hợp giữa độ trong, màu sắc trên bề mặt của chiếc vòng có hài hòa hay không, có bắt mắt hay không. Cầm chiếc vòng trên tay có thấy sáng bóng hay không.

Tuy nhiên, điều này còn phụ thuộc vào sở thích của mỗi cá nhân. Có người thích màu sắc đậm, có người lại thích màu sắc nhạt nên tùy vào cảm nhận của mỗi người mà quyết định.

Ngoài ra, chúng ta cần quan sát và đánh giá phần chế tác. Xem bề mặt và phần cạnh của chiếc vòng có được người thợ chế tác cân đối, tròn đều hay không. Chiếc vòng có bị nứt, vỡ, có khuyết điểm gì không.

Quan sát kỹ ta thấy chiếc vòng cẩm thạch màu tím oải hương này bị một vết nứt nhỏ. Điều này làm giảm giá trị của chiếc vòng

Những kiểu nứt vỡ thường gặp ở vòng cẩm thạch

3. Làm giả và xử lý vòng ngọc cẩm thạch

Đây là vấn đề rất quan trọng khi chọn mua vòng cẩm thạch. Vậy làm sao để chúng ta biết một chiếc vòng có được làm giả hoặc xử lý hay không. Có được xử lý hay không và xử lý như nào được chấp nhận?

Vòng cẩm thạch hiện nay được chia ra làm 4 loại

• Vòng cẩm thạch giả: làm giả từ thuỷ tinh, nhựa, cao su… loại này không được chấp nhận và không có giá trị
• Vòng cẩm thạch Grade C: vòng cẩm thạch nhuộm màu. Ít được chấp nhận và không có giá trị
• Vòng cẩm thạch Grade B – Grade A(-): vòng cẩm thạch hoàn toàn thiên nhiên, được xử lý tốt – giúp sạch và sáng hơn. Chiếm 90% thị trường, được chấp nhận. Có giá trị trung bình – khá.
• Vòng cẩm thạch Grade A: vòng cẩm thạch hoàn toàn thiên nhiên, không qua xử lý mà vẫn có độ trong cao, sạch. Chiếm % rất ít trên thị trường, có giá trị cực cao, từ hàng trăm triệu đến hàng chục tỉ đồng.

1. Vòng cẩm thạch giả

Trên thị trường hiện nay có rất nhiều hình thức làm giả vòng cẩm thạch hết sức tinh vi. Hầu hết những sản phẩm làm giả bằng nhựa, thủy tinh hoặc sử dụng các loại đá gần giống với cẩm thạch như đá mã não, đá prehnite v.v…

Những sản phẩm này thường có giá rất rẻ, cầm lên thấy nhẹ tay, không cảm thấy mát tay, dùng hai chiếc vòng gõ vào nhau không phát ra âm thanh tự nhiên của đá. Nếu dùng bật lửa đốt thấy có mùi khét hoặc cháy xám trên bề mặt.

Cũng có hình thức làm giả tinh vi hơn, với loại làm giả ở mức độ này, cần sử dụng máy móc và thiết bị kiểm định chuyên nghiệp để xác định thật giả. Nên tốt nhất khi mua một chiếc vòng cẩm thạch có giá trị cao, chúng ta nên tìm tới nhà cung cấp uy tín hoặc yêu cầu có giấy kiểm định.

Từ trái sang phải: vòng cẩm thạch giả, vòng cẩm thạch nhuộm màu, vòng cẩm thạch giả + nhuộm màu thường thấy trên thị trường. Những loại này thường có giá khoảng 300.000 đến 400.000đ.

2. Vòng cẩm thạch nhuộm màu

Đây là loại vòng chất lượng thấp nhưng được xử lý màu nhằm cải thiện chất lượng như xử lý nhiệt, hấp dầu, hàn và nhuộm màu.

Những sản phẩm này thường có mẫu mã đẹp và có giá thành vừa phải. Đối với người chưa có kinh nghiệm rất khó lòng phát hiện ra, nên tốt nhất chúng ta cũng nên tìm đến cửa hàng uy tín hoặc yêu cầu giấy kiểm định chứng minh đá tự nhiên chưa qua xử lý.

3. Phương pháp xử lý Bleaching và Impregnate

Phương pháp tảy & làm sạch (Bleaching) & phương pháp bão hoà (impreganite). Giống như việc xử lý các loại trang sức và đá quý khác, đây là phương pháp không gây hại giúp chiếc vòng cẩm thạch loại bỏ chất bẩn, đẹp hơn, và được chấp nhận trong ngành thương mại cẩm thạch. Hiện nay 90% cẩm thạch trên thị trường thế giới là hàng loại này. Phương pháp này được sử dụng với cẩm thạch thiên nhiên, giúp làm sạch, làm tăng vẻ đẹp của cẩm thạch. Tuy nhiên, một số thị trường cao cấp trên thế giới như Úc, Pháp yêu cầu nhà cung cấp phải gắn mác “xử lý” trên sản phẩm khi giao dịch.

Bleaching Process hay phương pháp tảy & làm sạch là phương pháp được sử dụng nhiều nhất trong ngành công nghiệp cẩm thạch trên thế giới hiện nay. Bleaching được sử dụng cho cẩm thạch thiên nhiên, phương pháp này sử dụng một số hợp chất (được cho phép) để làm sạch các vết bẩn, tạp chất trong phần đá, làm gia tăng độ trong của viên đá.

Phương pháp “bão hoà” hay “impregnate” là phương pháp được sử dụng sau khi làm sạch cẩm thạch, giúp sản phẩm bền và sáng hơn.